Hepimiz, The Last of Us gibi hikâyelerde, mantarların Dünya’yı ele geçirdiği distopik senaryoları biliyoruz. İnsanlar mantar enfeksiyonlarının kurbanı oluyor, gezegen kaosa sürükleniyor, hikâyenin birkaç başkarakteri oluyor ve insanlar gruplara bölünmüş halde parazite yakalanmamak adına yaşamlarını sürdürmeye çalışıyorlar. Kulağa fazla abartılı gelse de bilim insanlarının yaptığı yeni bir çalışma, iklim değişikliğinin bakteriyel ve mantar enfeksiyonlarının soğukkanlı hayvanlar için çok daha ölümcül hale getirebileceğini ortaya koyuyor. Bu da akıllara, gerçekten de mantarların dünyayı ele geçirme ihtimali var mı? sorusunu getiriyor.
İklim değişikliği yalnızca hava koşullarını değil, canlıların hastalıklarla mücadele gücünü de etkiliyor. UBC’de (British Columbia Üniversitesi) yapılan yeni bir araştırmaya göre, ısınan dünya, soğukkanlı hayvanları daha savunmasız hale getirerek bakteri ve mantar enfeksiyonlarını ölümcül hale getirebilir. Bu durum, ekosistemler, biyolojik çeşitlilik ve hatta insanlar için ciddi riskler oluşturabilir.
Soğukkanlı Canlılar ve Isınan Dünya
Soğukkanlı canlılar; balıklar, böcekler, yumuşakçalar ve mercanlar gibi türlerdir ve vücut sıcaklıkları doğrudan çevre sıcaklığına bağlıdır. Bu nedenle küresel ısınmaya karşı çok daha hassastırlar. Araştırmacılar Dr. Kayla King ve Dr. Jingdi (Judy) Li, 60 deneysel çalışmayı inceleyerek soğukkanlı hayvanların sıcaklık değişimlerine nasıl tepki verdiğini araştırdı. Araştırma kapsamında incelenen türler, dünyanın en biyolojik çeşitliliğe sahip ama aynı zamanda en risk altındaki ekosistemlerinde yaşayan 50 farklı canlı türünü içeriyor.
Bakteriyel Enfeksiyonlar Daha Ölümcül Olabilir
İstatistiksel analizlere göre, soğukkanlı hayvanlar bakteriyel enfeksiyonlara yakalandıklarında ve sıcaklık normal yaşam alanlarının üzerine çıktığında hayatta kalma şansları önemli ölçüde azalıyor. Yani yükselen sıcaklıklar, bakteriyel enfeksiyonların etkisini güçlendirebiliyor.
Görsel Kaynak: : Li J, Guttmann N, Drew GC, Hector TE, Wolinska J, King KC (2024) Excess mortality of infected ectotherms induced by warming depends on pathogen kingdom and evolutionary history. PLoS Biol 22(11): e3002900. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.3002900
Tablodaki renkli yuvarlaklar, farklı çalışmalardan elde edilen tekil risk oranı (risk ratio) verilerini temsil ederken, renkler patojen türlerini gösteriyor (kahverengi: bakteriler, mavi: mantarlar, sarı: nematodlar, siyah: virüsler). Mantarlar için verilerin çoğunlukla sıfır civarında toplanarak stabil kaldığını görmekteyiz, bazı değerlerde risk artışı görülüyor. Virüslerde ise kutu grafikte risk oranı daha yüksek ve anlamlı bir şekilde vurgulanmış. Bu durum, virüslerin diğer patojenlere kıyasla daha büyük bir tehdit oluşturduğunu gösteriyor.
Mantarların “Tatlı Noktası”
Mantar enfeksiyonları söz konusu olduğunda durum biraz daha farklı. Mantarlar, belirli bir “termal optimum” (ideal sıcaklık aralığı) içerisinde en aktif hale geliyor. Eğer sıcaklık bu ideal noktaya ulaşırsa enfekte olan hayvanların ölüm oranı ciddi şekilde artıyor. Ancak sıcaklık mantarların dayanamayacağı kadar yükselirse ölüm oranı azalıyor çünkü bu durumda mantarlar da hayatta kalamıyor.
Bu Bulgular Neden Önemli?
Araştırmanın yazarlarından Dr. Li, “Bulgularımız, iklim ısınmasının, ekosistemlerin önemli bir parçası olan soğukkanlı hayvanlar için ciddi bir tehdit oluşturabileceğini gösteriyor,” diyor. Ancak asıl büyük soru şu: İnsanlar da risk altında mı? Dr. Li ve ekibi, iklim değişikliğinin sıcak kanlı hayvanlar ve insanlar üzerindeki etkilerini anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu söylüyor.
Mercanlar, böcekler, balıklar ve diğer soğukkanlı canlılar, doğanın dengesinde kritik rol oynuyorlar. Onların hastalıklar ve sıcaklık artışı karşısında nasıl bir mücadele verdiğini anlamak, biyoçeşitliliği korumak için hayati bir önem taşıyor.
Mantarların, özellikle sıcaklıkların arttığı bir dünyada, nasıl daha güçlü hale geldiğini düşünmek bile ürkütücü. Şu an için The Last of Us senaryosundaki gibi insanları enfekte edip zombilere dönüştüren mantarlar gerçeğe uzak olsa da ekosistemlerdeki bu hassas değişimler, doğanın nasıl kırılgan olduğunu bize bir kez daha göstermiş oluyor.
KAYNAKÇA
Jingdi Li, Nele Guttmann, Georgia C. Drew, Tobias E. Hector, Justyna Wolinska, Kayla C. King. Excess mortality of infected ectotherms induced by warming depends on pathogen kingdom and evolutionary history. PLOS Biology, 2024; 22 (11): e3002900 DOI: 10.1371/journal.pbio.3002900
Görsel: Pexels / Chris G
