100 yıl yaşamak düşünüldüğü gibi kolay mı, yoksa bilmediğimiz bir şeyler mi var?
Bu yazımızda tıbbi hiçbir tavsiye verilmemiştir, herhangi bir sağlık sorunuzda size en yakın sağlık kuruluşunda bulunan bir uzman hekim tarafından tavsiye alınız.
“Hapşuu! Çok yaşa!”
Bu cümleyi her duyduğumuzda aklımıza hemen uzun bir ömür dileği gelir. Ama belki de asıl soru şu: Sağlıklı ve uzun bir ömür mümkün mü? Mümkünse neler yapmamız gerekir?
Tek bir cevabı olmasa da, gelin birlikte inceleyelim.
National Geographic’ten Dan Buettner ve ekibi, bu sorunun peşine düştü. İstatistikleri tarayarak dünyanın beş farklı noktasını işaretlediler. Bu coğrafyalarda yaşayanlar, sadece uzun yaşamakla kalmıyor aynı zamanda kalp hastalığı, diyabet ve demans gibi kronik hastalıklara yakalanma oranları dünya ortalamasının çok altındaydı.
Haritada mavi daire içine aldıkları bu bölgeler, işte o meşhur Blue Zones (Mavi Bölgeler) oldu. Sadece genetiğin değil yaşam tarzının uzun ömürde ne kadar belirleyici olduğunu kanıtlayan bu beş coğrafyayı birlikte keşfedelim.
1. Sardinya, İtalya
Kaynak: Word Atlas
Sardinia,İtalya
Bu bölgeler arasında en ilginç olanlardan biri Sardinya. Çünkü burada uzun yaşayan kadınlar değil, erkekler dikkat çekiyordu. Dağlık Barbagia bölgesinde, 100 yaşını aşan erkeklerin oranı diğer Batı ülkelerinin çok üzerindeydi. Dikkat çeken diğer bir nokta ise diyetlerinde karbonhidratı oldukça kullanmalarıydı fakat bunu oldukça farklı yapıyorlar.
Sırları Nelerdi?
Onların hayatı metropoldeki bir yaşamdan oldukça farklıydı, bir maraton değildi. Çobanlık ve çiftçilik, onlara spor salonu yerine gündelik, düşük yoğunluklu egzersiz sağlıyordu. Beslenmenin temelinde ise baklagiller, tam buğday ekmekleri ve otla beslenen hayvanların keçi sütü ürünleri vardı. Ayrıca yöreye özgü Cannonau kırmızı şarabını yemekle birlikte ölçülü tüketmeleri kalp sağlıklarını destekleyen yüksek antioksidan (flavonoid) alımına katkıda bulunuyordu. Diğer bir önemli nokta ise insan ilişkilerine oldukça önem vermeleriydi. Yaşlı insanlar huzurevlerinden daha çok ailelerin ya da dostlarının yanında kalıyorlardı. “La famiglia” kavramı oldukça derin bir anlam içeriyor bu kültürde.
2. Okinawa, Japonya
Kaynak: Culture Trip
Okinawa, Japonya
Okinawa, dünyanın en uzun yaşayan kadınlarına ev sahipliği yapmasıyla meşhur. Onların uzun ömürlülük felsefesi iki temel kavram üzerine kurulu:
- Ikigai (Yaşam Amacı): Okinawa’lı yaşlılar, yüz yaşını aşsalar bile sabah yataktan kalkmak için güçlü bir nedene sahipler. Bu amaç duygusu, psikolojik stresi azaltarak onlara zindelik veriyor.
- Hara Hachi Bu: Yemek yemeye başlamadan önce “Yüzde 80 doyana kadar ye” anlamına gelen bu ifadeyi söylerler. Bu basit kural, metabolizmayı yavaşlatan ve hücre onarımını tetikleyen kalori kısıtlamasını doğal yoldan sağlar.
Beslenmelerinin temeli ise bol miktarda mor tatlı patates ve soyadır. Bu, düşük kalorili, yüksek lifli ve antioksidan zengini bir diyettir. Günlük hareketlerinde ise bahçe işleri ile bol bol ilgileniyorlar. Anda kalarak kendilerine fiziksel ve zihinsel bir zindelik getiriyorlar.
3. İkarya, Yunanistan
Kaynak: Greek Travel
İkarya, Yunanistan
Ege’nin bu huzurlu adası, sadece yüksek uzun ömür oranıyla değil, aynı zamanda en düşük demans (bunama) oranlarından biriyle de dikkat çekiyor. İkaryalılar, hayatı yavaş yaşamayı benliklerine işlemişler.
- Siesta Geleneği: Öğleden sonra düzenli olarak 30 dakikayı geçmeyecek şekilde siesta (şekerleme) yapmak, İkaryalıların en önemli alışkanlıklarından biri. Düzenli şekerleme, kalp hastalıklarından ölüm riskini önemli ölçüde azaltan bir stres düşürme mekanizması.
- Doğa Anadan Tarifler: Diyetlerinde adada yetişen yabani otlar (horta) ve antioksidan zengini bitki çayları (biberiye, kekik, adaçayı) önemli bir yer tutar. Bu doğal çaylar, kan basıncını düzenlemeye yardımcı olarak kardiyovasküler sağlığı destekler.
4. Nicoya, Kosta Rika
Kaynak:iStock
Nicoya, Kosta Rika
Orta Amerika’nın bu yarımadası, özellikle erkeklerin 90 yaşına ulaşma olasılığının birçok Batı ülkesinden daha yüksek olmasıyla ünlüdür.
- Plan de Vida: Okinawa’nın Ikigai’sine benzer şekilde, onlarda da güçlü bir yaşam planı (plan de vida) duygusu vardır. Aileye ve topluma faydalı olma hissi, onları motive eder.
- Sert Su: Bölgenin suları, doğal olarak yüksek kalsiyum ve magnezyum içeriğine sahiptir (sert sudur). Bu, kemikleri güçlendirerek kırık riskini azaltırken, kalbi koruyucu mineralleri de vücutlarına sürekli almalarını sağlar.
- Temel Diyet: Mısır, pilav ve fasulye üçgeni beslenmenin temelini oluşturur. Mısırın geleneksel yöntemlerle işlenmesi (kireçle), ona doğal bir kalsiyum takviyesi ekler.
5. Loma Linda, Kaliforniya, ABD
Kaynak:US News
Loma Linda, Amerika
Listede çoğu insanı şaşırtan bir ülke olan Amerika bulunuyor. Fast-food zincirleri ile ünlü olan bir ülkenin içinde yer alan bu Mavi Bölge, Yedinci Gün Adventistleri topluluğunun yaşam tarzı sayesinde bir istisnadır.
- Bolca Sebze: Topluluğun büyük çoğunluğu ve en uzun yaşayanları vejetaryen veya pesko-vejetaryendir. Bu, kalp hastalığı ve bazı kanser risklerini ciddi ölçüde azaltan, düşük yağlı ve yüksek lifli bir diyettir.
- Kuruyemiş: Düzenli olarak kuruyemiş (ceviz, badem, fındık) tüketirler. Bilimsel çalışmalar, kuruyemiş yemenin kalp hastalığı riskini düşürdüğünü ve ömrü uzattığını desteklemektedir.
- Şabat Ritüeli: Her hafta 24 saat boyunca (Cuma gün batımından Cumartesi gün batımına) işten, medyadan ve dünyevi kaygılardan tamamen uzak kalırlar. Bu düzenli dinlenme ve toplumsal ritüel, bir nevi zorunlu stres yönetimi görevi görerek zihinsel ve fiziksel yenilenmeyi sağlıyor.
9 Ortak Nokta
Bu beş coğrafya birbirinden çok farklı görünse de bilim insanları uzun ömürlülüğün sırrının tek bir gıda ya da genetik faktörde değil, hepsinin uyguladığı 9 ortak yaşam tarzı prensibinde yattığını keşfetti. Bu prensipler, yaşam süremizi büyük oranda etkileyen genetik olmayan %75’lik kısmı oluşturuyor:
- Hareket Et: Spor salonu değil gündelik hayatın doğal bir parçası olan hareket (bahçe işleri, yürüyüş).
- Amacını Bil: Bir Ikigai veya Plan de Vida duygusuna sahip ol.
- Yavaş Ol: Stresi azaltmak için günlük ritüeller oluştur (siesta, dua, şarap).
- %80 Kuralı: Karnının %80’i dolduğunda yemeyi bırak.
- Bitkisel Ağırlıklı Beslen: Diyetinin büyük çoğunluğunu baklagiller, sebzeler ve tam tahıllar oluştursun.
- Şarap Saati: Ölçülü ve düzenli (özellikle akşam yemeğiyle) şarap tüket. (İçmeyenler için geçerli değil).
- Ait Ol: Bir inanç veya sosyal topluluğun parçası ol.
- Aile Önceliği: Aileyi ve yaşlıları hayatının merkezine koy.
- Doğru Sosyal Çevre: Seni sağlıklı olmaya teşvik eden insanlarla çevrili ol (Moai).
Peki Biz Ne Yapmalıyız?
Blue Zones bize, uzun ve sağlıklı bir ömrün ani bir dokunuşla değil; basit, uygulanabilir ve tutarlı yaşam seçimleriyle geldiğini gösteriyor.
Siz de hemen bugün, bu 9 prensipten sadece birini hayatınıza dahil etmeye başlayabilirsiniz. Belki yemekten önce durup Hara Hachi Bu demeyi denersiniz, ya da gündelik yürüyüşlerinizi arttırabilirsiniz.
Sağlıkla kalın!
Merhabalar ben Selin Akdemir. Moleküler Biyoloji ve Genetik mezunuyum. Sentetik Biyoloji, Tıbbi Genetik, Viroloji ve Evrimsel Biyoloji alanları üzerine çalışıyorum. Alanım ve alanım harici kitaplar okumayı severim. Sanat, spor, müzik, felsefe alanlarına ilgim var. Bilim anlatıcılığı yapmaktan ve bilgiyi paylaşmaktan hoşlanırım. Günlük yaşantımızda bilimin her yere ulaştığı bu çağda aklın ve bilimin yöntemlerini kullanmayı bir prensip haline getirmiş durumdayım.
